Psychoterapia narracyjna: historie, które opowiadamy o sobie

Terapia narracyjna pojawiła się niedawno w porównaniu z innymi dziedzinami – pod koniec XX wieku. Jej założycielami byli psychologowie Michael White i David Epston, zainspirowani francuskim filozofem Michelem Foucaultem i jego refleksjami na temat norm społecznych. Czas i kontekst historyczny, w którym dana osoba żyje, determinuje te właśnie normy. Psychologia narracyjna rozwija idee Foucault na wiele sposobów, ponieważ bada koncepcję norm i odchyleń od nich w życiu klienta.
‍
Psychologia narracyjna opiera się na koncepcji „narracji”. Są to historie i mity, które nadają kształt naszym doświadczeniom i wspomnieniom. Wyobraź sobie, że jesteś pisarzem, który pisze historię o swoim życiu. Ta historia będzie nieuchronnie odzwierciedlać twoje postrzeganie siebie.
‍
Klient opowiada terapeucie narracyjnemu historię o sobie: w ten sposób ujawnia, jak patrzy na siebie i ludzi wokół, jak odnosi się do wydarzeń, które mają miejsce w jego życiu. Te historie konstruują nasze życie, wybory i zachowanie w przyszłości.
‍
Ludzie często stają się zakładnikami fałszywych wyobrażeń na swój temat. Zależy to również od historii, które sobie opowiadamy, i tego, jak siebie w nich widzimy. Analizując takie historie, klient będzie w stanie zauważyć sprzeczności w swoich narracjach i zmienić swoje postrzeganie siebie.

Wkład amerykańskiego psychologa Jerome'a Brunera był również jednym z głównych czynników rozwoju terapii narracyjnej. Badał on, jak zmienia się ludzka percepcja w zależności od naszych przekonań, pragnień i wyobrażeń o sobie i świecie. Bruner udowodnił, że nasze aspiracje, wzorce myślowe i mechanizmy mentalne determinują sposób, w jaki postrzegamy świat. Nazwał ten styl myślenia narracyjnym.

Istnieje również styl myślenia przeciwny do narracyjnego – styl pragmatyczny. Jest to racjonalny sposób myślenia oparty na „odkładaniu wszystkiego na półkę” i korygowaniu zniekształceń poznawczych. Jednak skupienie się terapii narracyjnej na narracyjnym stylu myślenia nie czyni tej metody mniej naukową. Bada ona raczej logiczne i nielogiczne łańcuchy, które tworzymy między różnymi doświadczeniami i wydarzeniami w naszym życiu. W końcu ludzie nie zawsze postrzegają swoje życie przez pryzmat kategorii i obiektywnych wniosków, ale także poprzez osobiste interpretacje i historie.
‍
Ponadto psychoterapia narracyjna w dużej mierze opiera się na wiedzy z innych dziedzin nauki, takich jak socjologia, neuronauka i antropologia.

Ta technika pomaga klientowi przypomnieć sobie udział ważnych dla niego ludzi w jego historii i go odnowić. Najczęściej odbywa się to poprzez wspomnienia, ale czasami w sesji mogą uczestniczyć prawdziwe osoby. W ten sposób klient może zrekonstruować swoją historię z ludźmi, którzy mieli wpływ na jej kształtowanie, i przemyśleć rolę innych osób w swoim życiu.

Jak często mówimy o sobie: „Jestem beznadziejny”, „Jestem złym człowiekiem”? Przy takim nastawieniu pomóc może technika eksternalizacji, ponieważ wspiera klienta w odseparowaniu się od problemu lub historii, która go definiuje. Terapia narracyjna postrzega każdy problem przez pryzmat norm społecznych: często klient zaczyna odczuwać wstyd i poczucie winy, gdy próbuje dostosować się do normy.

Kiedy problem staje się częścią historii danej osoby i jej postrzegania siebie, zaczyna mieć destrukcyjny wpływ i wydaje się być wrodzoną cechą tej osoby. Większość problemów ma jednak charakter sytuacyjny i nie definiuje danej osoby. Oddzielając je od siebie i przestając kojarzyć je ze swoimi osobistymi cechami, można rozpoznać problem i wziąć odpowiedzialność za jego rozwiązanie.

Historia każdego klienta ma unikalny epizod. Zwykle wyróżnia się on na tle ogólnej narracji: na przykład ton głosu, język ciała lub emocje danej osoby zmieniają się podczas omawiania tego momentu z terapeutą. Może to być epizod sprzeczny z narracją, którą klient stworzył na temat siebie i swojego życia.
‍
Na przykład postrzegając siebie jako osobę zdecydowanie nieśmiałą, klient przypomina sobie epizod, w którym był odważny i zdeterminowany. Dzięki tej technice można wziąć pod uwagę te wyjątkowe momenty i nadać swojej historii nowe znaczenie.

Korzystając z tej techniki, klient rozbiera swoje doświadczenia i myśli jak klocki Lego. Wiele z naszych przekonań zostało ukształtowanych przez presję społeczeństwa oraz kontekst kulturowy i społeczny. Terapeuta pomaga klientowi zdemontować i przeanalizować idee i zasady, którymi się kieruje, aby zrozumieć jego podejście do problemów i znaleźć ich źródło.

Praca nad problematycznymi postawami i przekonaniami klienta pomaga mu dostrzec źródło jego trudności i zacząć działać zgodnie z jego prawdziwymi wartościami i celami.